Ik kan me nog goed herinneren dat ik als kind met het gezin bij de boer kampeerde. Ik was acht en ‘onze boer’ heette Willem. We kampeerden in de appelboomgaard. Boer Willem vertrok om 06:00 met zijn tractor naar zijn ‘dames’ en als ik met de ochtendglorie uit mijn tentje wist te klimmen mocht ik mee: boven op het grote wiel zat een klein zadeltje. Met enorm kabaal hobbelden we dan richting de stal. De dames werden elektrisch gemolken, maar ik mocht op een houten krukje met de hand mijn eigen glaasje vullen: warm, romig en zelf gemaakt.

Goed of slecht?

Melk is een bron van calcium en volwaardige eiwitten en het levert vitamine B2 en B12. Deze vitamines en mineralen zijn belangrijk voor de gezondheid, ook van volwassenen. Zo speelt calcium een rol bij het behoud van een goede botgezondheid en het gebit en zijn vitamine B2 en B12 betrokken bij een normale werking van het zenuwstelsel. 

Waarom eiwitten?

Eiwitten doen mee aan Ã¡lle denkbare processen in het lichaam. Alles wat we doen, denken, zien en voelen wordt gestuurd door eiwitten. Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren. Er zijn twintig verschillende aminozuren waarvan er negen essentieel zijn. Deze moeten we binnen krijgen via voeding. De niet- essentiële eiwitten kan ons lichaam zelf aanmaken. Eiwitten die alle essentiële aminozuren bevatten heten volwaardige eiwitten en vinden we in eieren, vlees, vis en melk. Eiwitten zitten ook in peulvruchten, noten en zaden. De meeste van deze eiwitten bevatten niet alle essentiële aminozuren en hebben daarom een lagere biologische waarde. Zo is het dus mogelijk dat je veel eiwitbronnen eet, maar je lichaam toch een tekort kan hebben aan eiwitten. Je lever is dan niet in staat om een volledig eiwit op te bouwen omdat er een onderdeel ontbreekt. Sommige granen bevatten bijv. bijna geen lysine (rijst) wat een essentieel aminozuur is.Veel noten en peulvruchten zijn een belangrijke lysine bron, maar bevatten weinig tryptofaan (zwarte bonen). Door combinaties te maken met peulvruchten en granen kun je dus toch in alle aminozuren voorzien. Soja is overigens wel een volwaardige eiwitbron (neem bij voorkeur de natuurlijk biologische gefermenteerde soort zoals tahoe of tempé). Veel reguliere sojaproducten uit de supermarkt zijn zo bewerkt dat er veel voedingsstoffen verloren zijn gegaan en er zijn vaak suikers aan toegevoegd.

Waarom dan toch zoveel negatief nieuws rondom dit vloeibare ivoor?

Veel mensen krijgen last van hun darmen als ze melk drinken. Het gaat dan vaak om een lactose- intolerantie. Er is dan sprake van een tekort aan het enzym lactase, waardoor lactose in het lichaam niet goed wordt verteerd. Als je lactose niet goed kunt verteren blijft het in je darmen hangen en kan het een opgeblazen gevoel, winderigheid, darmkrampen en soms diarree veroorzaken. Baby’s hebben grote hoeveelheden lactase, maar naarmate je ouder wordt neemt de hoeveelheid af. Een deel van de wereldbevolking kan lactose gewoon verdragen. Zij hebben een genetische variant¹  die ervoor zorgt dat ook na de kindertijd het enzym lactase in grote hoeveelheden geproduceerd wordt. Over het algemeen ontstaan de klachten pas bij een dagelijkse consumptie van 12-15 g lactose (een flinke beker melk).

Biologisch of reguliere melk?

Biologische koeien hebben een beter leven, krijgen beter voer en hebben minder stress. Dit is duidelijk terug te zien in de samenstelling  van de melk. Met name de verhouding omega 3/6 is gunstiger. In de wei lopen is goed voor de koe. In een kudde kan ze grazen, herkauwen en rusten in het gras. Dat is haar natuurlijke gedrag. Ook loopt ze minder kans op pijnlijke ontstekingen aan haar uier of poten. Melkkoeien zonder keurmerk komen in het slechtste geval nooit de stal uit. Groeibevorderaars en preventief gebruik van antibiotica­­ zijn niet toegestaan bij biologische koeien. Daarnaast vereist de biologische melkveehouderij dat er voor elke koe minimaal zes vierkante meter ruimte is in de stal, de stal goed geventileerd is en er daglicht is. Ook moeten er in de stal voldoende schone en droge plekken zijn om lekker te kunnen liggen. Dit soort eisen zijn niet vastgelegd voor reguliere melkkoeien of weidegang-melkkoeien. In natuurwinkels vind je biologisch-dynamische melk met het Demeter-keurmerk. De koeien die onder dit keurmerk melk maken, hebben het beste leven. Zo is het verwijderen van de hoorns verboden, waardoor het kalf geen pijnlijke ingreep hoeft te ondergaan. Ook mogen op sommige Demeter-boerderijen de kalfjes bij de moeder blijven, maar dit is nog niet de norm.

Liever geen melk?

Als je tot de groep mensen behoort, die liever geen of minder melk drinkt of dit niet goed verdraagt, is er gelukkig genoeg andere keus. Levende culturen in yoghurt of gefermenteerde melk kunnen de lactosevertering van het product bij personen die lactose moeilijk verteren verbeteren. Hierbij zetten melkzuurbacteriën lactose om in melkzuren. Geiten- en schapenmelk heeft een andere samenstelling en is vaak beter verteerbaar. Voor de koe is het natuurlijk het beste als je kiest voor een plantaardige variant. Haver en soja zijn het populairst. Het prijsverschil is groot tussen een biologische en niet biologische soort. Helaas schuimen de niet-biologische varianten over het algemeen minder goed dan de biologische (de Barista-versies zijn vaak niet biologisch). Check op het etiket de hoeveelheid toegevoegde suikers en andere toevoegingen om een keus te maken die bij jou past.

Mijn dochter is nu ook acht. In de zomer gaan we vaak een weekje naar een boerderij. ‘Onze boeren’ hebben meestal alleen kippen en geiten, dus een koe melken kan ze nog niet, maar daar komt snel verandering in. Ik hoop dat ze zo, met dezelfde mooie herinneringen aan het boerderijleven, terugkijkt op haar jeugd.

Weet jij een goed schuimende biologische plantaardige melk? Graag je tips!

¹  Prevalentie lactose-intolerantie Wereldwijd heeft ongeveer twee derde van de bevolking lactose-intolerantie. In Europa is dit percentage veel lager en heeft 25% van de bevolking moeite met het verteren van lactose in de darmen. Kaukasiërs, waartoe het merendeel van de Nederlandse bevolking behoort, hebben de unieke eigenschap dat de lactase-activiteit gedurende het hele leven gehandhaafd blijft. Mensen met een andere etniciteit zijn genetisch zo geprogrammeerd dat de lactaseproductie afneemt na de zoogperiode. Lactose-intolerantie komt relatief vaak voor bij Afrikanen, Aziaten, Zuid-Amerikanen en Zuid-Europeanen. (Schaafsma, 2008). 

bron: https://www.zuivelengezondheid.nl/onderwerpen/lactose-intolerantie/ bron: https://www.wakkerdier.nl/verantwoord-eten/boodschappen/zuivel/biologische-melk   bron: https://www.natuurdietisten.nl/veranderde-aminozuren-behoefte/

*In de tekst vind je Hyperlinks naar Pubmed. Deze verwijzen naar wetenschappelijk onderzoek van het desbetreffende onderwerp.