De zomervakantie is begonnen. Dit jaar geen vakantie naar Frankrijk voor mij helaas. Ik snuffel graag lokale markten af naar streekproducten. Af en toe loop ik tegen een kraampje met een imker, die vol trots zijn honing presenteert. Mijn Frans is mager, maar er is weinig voor nodig om te ontdekken of de honing van zijn eigen bijen komt. Je maakt me vooral blij met een stukje raathoning. De raten zijn van bijenwas en gemaakt door de bijen. Als je er een stukje afsnijdt loopt de honing in zijn puurste vorm langs je vingers. Die smaak is zo intens lekker!
Eindeloos veel keus
Er bestaan eindeloos veel soorten potjes honing. Je vindt ze op marktjes, in supermarkten en in de natuurwinkel. Maar de prijzen lopen nogal uiteen en er staan een hoop termen op de etiketten die vaak lastig te vergelijken zijn: koud geslingerd, rauw, biologisch, bloemen? Wat zijn de verschillen en wat betekenen die termen?
Hoe ontstaat honing
1Honingbijen zuigen nectar op uit bloemen. Nectar bestaat uit diverse suikers, mineralen en sporenelementen. De nectar komt in het achterlijf in de honingmaag. In de kop en het borstgedeelte van de bij zitten speekselklieren. In dit speeksel zitten enzymen die samen met goede bacteriën in de maag terecht komen. Deze zorgen samen met de enzymen uit de plant voor de eerste stap naar de omzetting tot honing. Eenmaal terug in de bijenkast wordt dit maagsap via de mond overgegeven aan de jongere bijen die het weer doorgeven aan de volgende bijen. Bij dit overgeven wordt er steeds een beetje extra speeksel met enzymen toegevoegd. De verschillende enzymen hebben verschillende functies (werken ontstekingsremmend, antibacterieel, gaan schimmels tegen) en zijn daarmee een belangrijke toevoeging. Daarnaast zorgen de enzymen ervoor dat wij de suikers makkelijker kunnen verwerken en de voedingsstoffen beter kunnen opnemen. Het suikerrijke sap wordt in de honingraat opgeborgen. De bijen zorgen ervoor dat de honing indikt door te klapperen met hun vleugels. Als de honing rijp is en de juiste consistentie heeft bereikt sluiten ze de honingraatjes af met was-dekseltjes. De honing kan dan geoogst worden. De imker hoort genoeg honing achter te laten voor de bijen om de winter door te kunnen komen.
Koud geslingerd
De imker stopt de raten in een slinger of centrifuge. Door het draaien wordt de honing uit de raten geslagen. Dit gebeurt altijd koud. Eventuele verhitting gebeurt na het centrifugeren. Honing van een goede imker wordt niet verhit boven de 42 graden Celsius. Helaas gebeurt dit meestal wel bij de goedkopere soorten, die je in de supermarkt kunt vinden. Hoe langer en hoe hoger er verhit wordt, hoe meer schade er optreedt. Eiwitten en enzymen gaan verloren. Dit is goed meetbaar. Helaas gebeurt dit ook deels in een kopje hete thee.
Biologisch of regulier?
Het verschil tussen biologische en reguliere honing zit ‘m o.a. in de planten en bloemen waar de bijen hun nectar vandaan halen. Die moeten dus biologisch geteeld zijn. De imker bepaalt, door het plaatsen van de bijenkasten waar de bijen op af vliegen, want honingbijen blijven in de buurt van hun kasten. Om het keurmerk voor biologische honing te krijgen moet de imker aan flink wat eisen voldoen. De belangrijkste daarvan is dat de bijen worden gehouden in gebieden, waar binnen een straal van 3 kilometer geen industrie of drukke wegen voorkomen. En waar binnen drie kilometer omtrek geen chemische bestrijdingsmiddelen worden gebruikt, of waar alleen natuurgebied is. Bijen zijn gevoelig voor de chemicaliën op planten. Het gif dat voor korenbloemen wordt gebruikt is vaak dodelijk voor wilde bijen, terwijl wilde bijen daar het liefst op vliegen.
Suiker of honing?
Is honing beter dan suiker? Die vraag hoor ik vaak. Maar die is niet zo makkelijk te beantwoorden. Het is maar net wat je wilt vergelijken. Honing bestaat voor 80% uit suiker. Gemiddeld genomen kun je zeggen dat honing bestaat uit ongeveer 40% uit glucose, 35% uit fructose, 4% uit sucrose (ook wel sacharose en tafelsuiker). Een gemiddeld potje ‘echte’ honing bevat daarnaast de volgende ingrediënten: 17% water en 4% begeleidende waardevolle stoffen: Enzymen, bacterieremmers, waterstofperoxide, stuifmeelkorrels en antioxidanten. (In mindere mate ook aanwezig: vitaminen, fosfor, mangaan, ijzer en koper.)
Tafelsuiker
Tafelsuiker heeft als grondstof suikerbieten.Een biet bevat 5% suiker. De biet wordt sterk bewerkt met formaldehyde en kalk. Daarna wordt het gebleekt. Daardoor gaan alle nutriënten verloren. Door de sterke bewerking wordt het o.a. lastiger voor ons lichaam om onze bloedsuiker stabiel te houden. Ons lichaam heeft een aantal begeleidende stoffen nodig om suiker verwerken. Als we die niet meekrijgen met de ‘suikerdrager’ moet ons lichaam die dus elders vandaan halen. Hierdoor kunnen tekorten ontstaan in ons lichaam. Ondervoeding komt bij te zware mensen in ons land vaker voor dan bij magere mensen. Tafelsuiker bestaat voor 90% uit sacharose, een verbinding tussen glucose en fructose. Glucose is een suiker die snel door het lichaam wordt opgenomen en daardoor direct energie levert, maar ook voor pieken in je bloedsuiker zorgt. Fructose wordt langzamer door het lichaam opgenomen en zorgt hiermee voor langdurige energie. Fructose gaat eerst via de lever voordat het in je weefsels terecht komt waardoor je bloedsuiker minder snel stijgt. Teveel fructose (de fructose die je binnen krijgt als je fruit eet is prima) kan echter ook voor veel problemen zorgen en werkt opslag van vet en diabetes in de hand. Pas daar dus mee op! Op etiketten van sterk bewerkte levensmiddelen staat vaak fructose vermeld. Dat klinkt ‘gezond’, maar dit is fructose die via een industrieel proces gewonnen wordt uit mais en daarmee vergelijkbaar is met tafelsuiker.
Bloemenhoning
Honing wordt vaak vernoemd naar de bloem waar de bij zijn nectar vandaan heeft: ‘Lavendelhoning, Acaciahoning, Klaverhoning’. Verschillende honing die samengevoegd wordt heet Bloemenhoning.De hoeveelheid glucose en fructose kan sterk verschillen per soort. Zo bevat Klaverhoning meer glucose en Acacia meer fructose. Een honingbij is ‘bloem-vast’ en zal dus normaal gesproken geen ‘vreemde’ nectar brengen naar zijn bijenkorf.
Fraude
Helaas is honing een product waar veel mee gesjoemeld wordt. Zo is bekend dat er aan sommige goedkope supermarkt varianten (met name de honing die uit China wordt geïmporteerd) suiker wordt toegevoegd2. Sommige imkers halen alle honing uit de kasten en geven de bijen suikerwater om te overleven. Hierdoor vangen ze een hogere opbrengst ten koste van de bij. Het is lastig te controleren. Ga eens kijken bij een imker en bekijk of vraag naar het proces. Koop een potje op een biologische of natuurmarkt of op vakantie en proef! Je steunt de biologische imker en die is ongelooflijk belangrijk voor de bij.
Waar vind je ‘echte’ honing?
Ik koop mijn honing op de biologische markt in de buurt, maar je kunt op deze website heel veel honing vinden van kleine imkers, die streng worden gecontroleerd. Je kunt hier ook kiezen voor een honing uit jouw omgeving.Als je op vakantie gaat, laat je dan eens verleiden op een lokale markt. Honing van dezelfde bloemen smaken overal een beetje anders. Of vraag een stukje honingraat en ervaar zelf die intense smaak..
1Er bestaan ruim 350 soorten bijen in Nederland. Grof genomen kun je die onderverdelen in twee soorten: De honingbij en de wilde bij. Meer over bijen lezen? https://www.thepollinators.org/blog/beginnendebijenkenner
2Uit een onderzoek in 2015 van het Europese Joint Research Centre op basis van de EU-richtlijnen voor honing (1), bleek dat aan ruim 14% van de onderzochte monsters sacharose was toegevoegd (zie kader Europees onderzoek naar honing). Sacharose, de suiker die volgens de Codex Alimentarius het minst in honing mag voorkomen, is goedkoper dan fructose of glucose. Fraude in de honingproductie bestaat dan ook vaak uit het illegaal vergroten van het volume door toevoeging van sacharosestropen, afkomstig van bijvoorbeeld suikerbiet, suikerriet of mais.
TIP: Gebruik je liever geen gewone suiker maar vind je honing te duur? Dan is oersuiker wellicht een goed alternatief. Je vindt het in de natuurwinkel en bij Ekoplaza. Oerzoet is ongeraffineerd gedroogd suikerrietsap. In oerzoet (ook wel oersuiker) zijn alle voedingsstoffen en mineralen nog aanwezig.
